ziemiańskie klimaty

"W marcu tego roku (..) było już ciepło i sucho, koguty piały, świat ożył, za broną się kurzyło. W kwietniu zadęły wichry, spadły śniegi, a po śniegach przez kilka tygodni deszcze mżyły, kropiły, padały, lały jak z cebra lub wisiały w powietrzu. Chmury zdawały się włóczyć niemal między drzewami, wszystkie roboty stanęły, gdyż nie tylko pługa, lecz i nóg z błota nie można było wyciągnąć. Jedynie dzień wielkiego zaćmienia słońca wypadł pogodny, ale na to chyba, żeby jeszcze
bardziej przygnębić ludzi nagle zapadłym bladofiołkowym zmierzchem śród białego południa. W gazetach roiło się od wiadomości o burzach i cyklonach, szalejących nad całym światem, o przerażających katastrofach na morzu, o górach lodowych, co ruszyły wcześniej i podpłynęły dalej ku południowi niż kiedykolwiek. Wróżono rychły koniec świata, wielką wojnę, a już co najmniej późne i dżdżyste lato.(...)
Godzina była nadwieczorna, spokój niedzieli panował w całym domu, a nawet zdawało się - jak gdyby w całym świecie. Na skutek wyjęcia zimowych wewnętrznych okien śpiew ptaków dźwięczał za pojedynczymi szybami ze spotęgowaną wyrazistością, co czyniło na Niechcicach wrażenie jakby odelgnięcia w uszach, odzyskania utraconego
częściowo słuchu. Szyby były też niedawno umyte, od czego i majowa zieleń za nimi zdawała się umyta i dom cały - przezroczysty, szklany. W sąsiednim pokoju widać było przez nie zamknięte drzwi cielisty blask zachodu na spłowiałej tapecie. (...).
Ale głosy ptaków za oknami pomału rzedły i cichły, ogród poszarzał, dzień trwał jeszcze tylko na niebie, a ciszę domu przerwało hałaśliwe nadejście dzieci. Nie pozamykały one za sobą żadnych drzwi i przyniosły długie pręty wierzbowe, których końce potykały się o meble i o ściany. Zaczęły jedno przez drugie wołać, że się szalenie ociepliło. Lody na północy, od których przez kilka dni było zimno i dżdżysto, musiały już roztajać.
W pokojach zapachniało zieloną korą, błotem, chłodem wiosennym i psami, które, zawahawszy się w progu zostawionej otworem sieni, powchodziły jednak w końcu do wnętrza. Dzieci były obrażone po czasie, że im kazano powkładać szaliki i płaszczyki.
- Gdzie mamusia? - wołały i dotarłszy do pokoju ojca, zapewniały kolejno:- Przysięgam, że jest niemożliwie gorąco.
Maria Dąbrowska "Noce i dnie"

"Brzegi naszej Wisły przebiegającej z górą sto mil kraju, zaledwo kilka tylko przedstawiają miejsc malowniczych; zresztą nic niewidać krom białych zaspów piaszczystych, zarośli wierzb i wikliny, lub wzgórzy nagich i smutnych. Jednostajność ta znudziłaby oko, gdyby jak wspomniałem, niepojawiły się tu i owdzie widoki mogące zachwycić podróżnika, malarza lub poetę.   Takiemi są skaliste brzegi, na których wznosi się Tyniec z widokiem na Bielany, górę Bronisławy, Wawel, Krzemionki. Odtąd przebiegłszy dwadzieścia mil mniej zajmującą okolicą, wita cię dopiero zamek Baranowski po jednej, Koprzywnica po drugiej stronie, lecz jeszcze na płaskim brzegu; dopiero dalej na piątrzących się wzgórzach pokazują się starożytne mury Sandomierza, a naprzeciw nich, nito bukiet uwity z olbrzymich drzew, zamek Dzikowski, strzelający z pośród zielem kończastą wieżą.  Zatrzymamy się przy nim nieszukając już równie czarujących krajobrazów u podnóża Janowieckiego zamku i Puław.
Mury dzikowskiego zamku leżącego tuż pod miasteczkiem Tarnobrzegiem lubo sięgają dawnych wieków, jak tradycya zapewnia, jednakże przebudowane nowszemi czasy nienoszą znamion starożytności. Majątek ten należący do znakomitego rodu Ligenzów, przez połączenie się z tym domem Tarnowskich, przeszedł do tych ostatnich w wieku szesnastym, i odtąd ciągle w familii tej zostaje. Zdaje się jednak, że za czasów Zygmunta Starego albo niebyło jeszcze zamku, albo był niemieszkalnym, kiedy Stanisław Tarnowski siedział w Wielowsi odległej od niego o milę i pisał się nawet Stanisławem z Wielowsi. Dzieje podają nam, że w tejże wsi przyjmował i ugaszczał u siebie Zygmunta Starego z królewnami i całym dworym królewskim, przez cały czas grasującego powietrza. Kędy zaś stał dworzec mieszczący tak licznych i wielkich gości, trudno dziś wskazać, bo nawet niespotkasz kawałka gruzu ni zrębu oprócz okopów w polu noszących po dziś dzień miano: królewskiej kuchni. Najpewniej dwór był drewniany w którym, jeśli się niemogli wszyscy pomieścić, większa część służby dworskiej i koni obozowała w namiotach pod gołem niebem.
Na rycerski wiek nie byłoby to nic zadziwiającego. Ależ wróćmy do Dzikowskiego zamku. Tuż pod miasteczkiem Tarnobrzegiem wznosi się on na wysokiem pobrzeżu, u stóp którego zapewne kiedyś płynęła Wisła; dziś oddaliwszy się przynajmniej na kilkanaście stajań połyskuje szerokiem korytem pomiędzy zarośla wierzb i wikliny. Nieujmuje to nic powabnemu obrazowi przedstawiającemu się z okien zamkowych, zkąd wzrok twój pada na bielejące po drugiej stronie mury Koprzywnicy i na wspaniale leżący na wzgórzu Sandomierz, zapowiadający okazałemi gmachy daleko coś większego, niż jest w istocie. Zamek sam przerobiony podług planu znanego w kraju naszym architekta p. Lanci, a przerobiony w smaku gotyckim, odpowiada powadze tych miejsc historycznych i zabytkom nauk i sztuk jakie w sobie mieści."
(Juliusza Wildta Kalendarz powszechny na rok 1856)
Ilustracja - rycina z  tekstu

Z kalendarza staropolskiego na rok 1930
Co się dzieje [marcu] w przyrodzie?
Zakwitają te drzewa i krzewy, które rozwijają swe kwiaty przed rozwojem liści, jak leszczyna, olsza, dereń poza rem kwitną przebiśniegi, podbiały, złoć, przelaszczka; w ogrodach kwitną ciemlernlkl.
Przylatują gajówka rudzik (raszka), gajówka ogrodowa (pleszka), kos (w kwietniu), ziębi, skowronek, pliszka biała, drozd śpiewak, kaczka cyranka, kania rdzawa, gołąb grzywacz, słonka bekas, kulig wielki, żóraw pospolity.
Wolno polować na (jak w lutym) kaczory, głuszcze-koguty, cietrzewie-koguty, słonki.

Przysłowia [na marzec].
Co marzec wypiecze, to kwiecień wyciecze.
Kiedy starzec chory w marzec, będzie zdrów; lecz gdy baba w maju słaba, pacierz zmów.
Marzec dziwne broi fochy, zmiata starce i junochy.
Suchy marzec mokry maj, bydzie żyto gdyby gaj.
Suchy marzec, maj niechłodny, kwiecień mokry rok niegłodny.
Gdy na Św. Józef bociek przybędzie, to już śniegu nie będzie.
Św, Józef kiwnie brodą, idzie zima na dół z wodą.

Poradnik gospodarski na Marzec (z kalendarza staropolskiego na rok 1930)
W gospodarstwie. Wykonywać energicznie orki, gdy roła trochę obeschnie oraz wzruszać bronami, gruberami i t. p. jesienne orki pod jarzyny. Siać owies, jęczmień, wyki, konicze, grochy, mieszanki. Bronować koniczyny, a miejsca puste podsiewać inkarnatką, seradelą lub rajgrasem jednorocznym. Łąki bronować. Kopce z ziemniakami przepatrzyć, średnie wybrać i do sadzenia starannie przechować, a zepsute spaść. Drób dalej nasadzać, dbać o klacze.
W sadzie. Wysiewanie cebuli około połowy miesiąca do inspektów, a później kapusty na rozsadniku (400 gr. na mórg). Siew w gruncie marchwi, pietruszki, buraków, grochu i szpinaku. Oczyszczanie malin, usuwanie pędów słabych i odrostków między linjami. Wysadzanie malin, porzeczek i agrestu. Sadzenie drzew owocowych od pół miesiąca.
W pasiece. W dnie ciepłe rewidować i podmiatać pnie, w razie potrzeby podkarmiać (również przez nalewanie gęstej syty w plastry). Bez matki kasować, drzew toczki porządkować.

Ilustracja - "Portret mężczyzny" Władysława Podkowińskiego ze zbiorów Muzeum Narodowego w Warszawie