ziemiańskie klimaty

Czasami na rysunkach przedstawiających stare wiejskie domy zobaczyć można rosnące pod ich ścianami wysokie malwy, których różnokolorowe kwiaty pięknie prezentują się na tle świeżej bieli, albo ściemniałego modrzewiowego drewna ścian. Malwy były typowymi roślinami spotykanymi przy wiejskich domostwach niezależnie od tego czy były to ziemiańskie dwory czy chłopskie chaty.

Uprawa malw nie jest skomplikowana. Nasiona malw wysiewa się pod koniec maja do skrzynek, z których wczesną jesienią lub na wiosnę przesadza się je do gruntu. Młode sadzonki są wrażliwe na ślimaki, ale poza tym nie mają większych wymagań, potrzebują jedynie w miarę żyznej gleby i regularnego podlewania. Malwy pozostawione same sobie dorastają do wysokości nawet 3 metrów, ale wtedy składają się głównie z zielonej ulistnionej łodygi z niewielką ilością kwiatów na czubku. Jeśli chcemy, żeby kwiatów było więcej po pojawieniu się pierwszych kwiatów ucinamy malwie czubek, co powoduje że wypuszczane są boczne pędy na których także pojawiają się kwiaty. W ten sposób malwa zamiast być "długim zielonym badylem" staje się pokrytą kwiatami stożkowatą konstrukcją, która jest znacznie przyjemniejsza dla oka.

W pierwszym roku po przesadzeniu malwa wypuszcza kępkę dużych włochatych liści, dopiero w drugim wśród liści pojawiają się pąki kwiatowe. Po przekwitnięciu malwy należy usunąć i w kolejnym roku posadzić znów malwy hodowane z nasion. Podobno zamiast tego można spróbować po prostu przyciąć malwy tuż przy ziemi, ale podobno kwitnienie wtedy jest znacznie słabsze.

Kwiaty malw mają szeroką paletę barw od białych, przez żółte, różowe, czerwone, aż do czarnych. Malwy zebrane w bukiet bardzo ładnie prezentują się w wazonie, (szczególnie jeśli wymiesza się je z niższymi kwiatami), mają jednak tą wadę, że przyciągają robactwo i trzymając na stole bukiet malw możemy mieć na stole także spadające z nich małe czarne robaczki. Dlatego mimo swojej urody malwy najlepiej wyglądają jednak rosnąc przed domem.

Nie było chyba ziemiańskiego dworu, który nie miałby własnych przepisów na domowej roboty wina ,albo nalewki. Robienie zarówno dobrych win, jak  i nalewek uważane było było za sztukę, do której trzeba było mieć rękę artysty, a te wychodzące spod ręki mistrza mogły śmiało rywalizować z importowanymi trunkami, albo podszywać się pod nie smakiem.
Kilka słów o tym jak robiono wino. Cała operacja zaczynała się zwykle w ogrodzie, gdzie owoce myto i wstępnie rozgniatano, wrzucając następnie do drewnianej prasy, która wyciskała sok. Do soku dodawano następnie cukier i moszcz trafiał do beczek, albo szklanych gąsiorków w wiklinowych koszach dla fermentacji. Trwało to kilka miesięcy, po czym wino zlewane było do butelek,  które następnie korkowano i umieszczano w piwnicy, żeby wino dojrzewało.
Maria Stępkowska -Szwed w książce "Maniusia, Marynia, Maria" opisuje proces wytwarzania wina w majątku następująco "(...) A w pokoju u stryja Stanisława, wzdłuż ścian, stały kosze z gąsiorami młodego, pulsującego jeszcze wina. Pamiętam, że kiedy się tam weszło, czuło się od progu słodko-kwaśny ferment. W wielkich drewnianych kadziach stały rozmiażdżone owoce agrestu, porzeczek, moszcz jabłeczny; który zalany wodą z cukrem naciągał owocem. Później płyn ten - zlewany do szklanych gąsiorów, sycony miodem i drożdżarni winnymi fermentował przez wiele dni. Po fermentacji nalewano młode wino do butelek, korkowano i zalewano lakiem. Cała operacja kończyła się w piwnicy, gdzie poukładane na półkach butelki leżakowały, przekręcane co jakiś czas. Do każdego obiadu przynosił stryj butelkę, odkorkowywał, rozlewał do kieliszków i podawał nazwę (...)".
Inna była technika wytwarzania nalewek, które komponowano praktycznie o każdej porze roku, zarówno z owoców i ziół dostępnych na miejscu, jak i sprowadzanych.  Nalewkę można było sporządzić z jabłek, śliwek, wiśni,truskawek, albo wszystkich tych składników wymieszanych,co w odpowiednich proporcjach dawało niezwykle apetyczną ratafię. Wiosną sezon nalewkowy zaczynał się wiosną, od robienia wszelkiego rodzaju listówek na młodych liściach i pędach brzozy,albo czarnej porzeczki. Potem następował czas niedojrzalych orzechów włoskich,które zbierane były kiedy były jeszcze zielone, wypełnione nieco galaretowatym wnętrzem. Nakłuwane szpilkami,albo widelcem zalewane były  wodą z cukrem i gotowane. Następnie dodawany był spirytus i całość wędrowała do gąsiorka, w którym przegryzała się przez kolejne kilka miesięcy.
Latem następował prawdziwy wysyp owoców i ziół z ktorych można było komponować nalewki. Najpierw szły pojawiające się w czerwcu truskawki, potem porzeczki, wiśnie, agrest. Bliżej jesieni zaczynał się sezon na śliwowicę i nalewki jabłkowe oraz gruszkowe, chociaż na gruszkach lepiej podobno wychodzi słodki likier z dodatkiem goździków.  
Zimą zostawały suszone owoce, albo karmel na którym można było przyrządzić przepalankę na którą przepis podaje Konstanty Rostworowski w "Zmierzchu Gałęzowa". Gałęzowska przepalanka przyrządzana była następująco "(...) Gotowało się jeden litr wody i odstawiało na bok. Na patelnię wysypywało się sześć stołowych łyżek cukru i to podsmażało się na ogniu. Dopóki nie zrobił się karmel, należało dodawać sukcesywnie trochę wody, aby nie dopuścić do powstania węgla. Cały czas trzeba było mieszać łyżką, aby roztwór nabrał koloru dobrze zaparzonej herbaty. Zawartość patelni z roztopionym karmelem wlewano do jednego litra stojącej z boku przegotowanej wody, dobrze dalej mieszając łyżką, aby wszystko w wodzie się roztopiło. Kiedy woda nabrała koloru ciemnego bursztynu i karmel całkowicie się roztopił, wlewano do tego jeden litr spirytusu gorzelnianego 96-procentowego lub normalnego rektyfikatu, też 96-procentowego. Całość mieszano i odstawiano na dwa dni do „przegryzienia się" w chłodnym miejscu. Po dwóch dniach była to wspaniała 48-procentowa wódka, od której głowa nigdy na drugi dzień nie bolała(...)"

Tworzyły się kółka w trzech salonach przylegających do balowej sali. Roznoszono herbatę, więc panie zbliżały się do stolików, przysuwały się do siebie i zaczynała się rozmowa od uwag i spostrzeżeń, a przechodziła z wolna na powszednie sprawy.
— Ale te Sienickie... — mówiła pani Robicka do pani Leniewiczowej — tyle o nich mówili! Nagadali, że takie a takie... A one — ani piękne, ani co. Spójrz pani, jaka niezgrabna ta blondynka. — I pani Robicka od niezgrabnej Sienickiej oczy zwracała ku własnej córce swej Kostuni, której figura uchodziła za nieporównaną.
Pani Leniewiczowa myśl jej wyraziła w słowach:
— Pani Kostunia o wiele zgrabniejsza — rzekła. Nie miała ona jeszcze dorosłych córek.
— Mnie jako matce mówić tego nie wypada, ale już to każdy przyznać musi, że moja Kostunia...
— Tylko że tamte mają suknie piękne, uczesane tak modnie...
— Przyznam się pani kochanej, że ja dla młodej panienki nie lubię żółtego koloru.
— E, co tam, moja pani! Już one pewnie według ostatniej mody. Takie bogate!...
— Bogate? At, rozmaicie o tym mówią... — I obie panie zajęły się obliczaniem funduszów Sienickich. A tymczasem do ich stolika zbliżyła się młoda kobieta, fertyczna i ładniutka w skromnej białej sukni i rzekła:
— Dzień dobry pani — dzień dobry cioci! Tak się panie zagawędziły, że już mnie nie chcą przywitać.
— A, pani Różyńska!
— Jak się masz, dziecko! To przyjechaliście? A myślałam, że nie będziesz?
— Tak, proszę cioci, miałam nie być, bo mi się dzieciaki pochorowały i lękałam się, ale, Bogu dzięki, przeszło. Już Maniusia zupełnie zdrowa, a i Loluś wstaje, więc Bronek namówił mnie — i oto jestem.
I młoda pani Różyńska z uśmiechem rozglądała się po salonie i kiwnięciem ładnej główki odpowiadała na ukłony. A spostrzegłszy Porażewską w drugim pokoju, ku niej się skierowała.
(...)
W drugim salonie panny głośną prowadziły rozmowę przeplataną śmiechem. Nie siedziały one po kanapach, pod blaskiem lamp stały grupami wśród salonu, jak bukiety różnobarwnych kwiatów, ruchliwe, strojne, pachnące, a dokoła kręciła się młodzież, jak czarne owady szukające miodu. Mela, niby domowa, przechodziła od jednych do drugich, dbała o ożywienie i wesołość ogólną. Nawet do Sienickich przemówiła parę słów, ale gdy otrzymała w zamian wycedzoną przez zęby i zaledwie grzeczną odpowiedź, odwróciła się obrażona.
— Wstrętne te Sienickie — rzekła do Zosi. — Nosy do góry zadzierają, jakby nam łaskę robiły. Po co żeście je zapraszali? — spytała, zwracając się do Jerzego.
Ale on nie słyszał, bo właśnie rozmyślał nad tym, że teraz najwłaściwsza chwila zamówić Zosię do jakiegoś tańca.

Emma Dmochowska "Dwór w Haliniszkach"

Opowieść Juliana Wieniawskiego o swoim gospodarowaniu w Górach i Wielkopolu rozpoczyna się od opisu sąsiedztwa na temat którego poczynił szereg ciekawych obserwacji. Szczególnie wiele miejsca poświęcił Mikorzynowi będącemu własnością sędziego Milewskiego zwanego powszechnie "sędziulkiem".

"Osiadły zdawna w swoim Mikorzynie nad samem jeziorem Ślesińskiem (dziś własność słynnego malarza Alfreda Kowalskiego), wzniósł on tam piękny pałacyk według planu bud. Juliana Ankiewicza. Nie budował on go dla jakiejś blagi lub w chęci błyszczenia między sąsiadami, ale jako estetyk chciał on okolice przyozdobić budowlą w pewnym stylu, a mieć zarazem obszerniejsze pokoje, w którychby się liczne sąsiedztwo zgromadzić dało.
Sędzia czuł potrzebę takiego komunikowania się wzajemnego, wiedział bowiem z doświadczenia, jak ono zbawiennie oddziaływa na podniesienie poziomu umysłowego i moralnego w danej miejscowości.
To też przy wielkiej, choć ściśle do środków zastosowanej gościnności, dom sędziostwa Milewskich był ogniskiem, około którego całe się prawie sąsiedztwo gromadziło.
Wszelki zbytek był tam wykluczony, wszelkie gry w karty najsurowiej wzbronione. Niejeden w duchu sarkał na to, gdy przy skromnej kolacyjce piwkiem się tylko raczył, ale sędziulko prawi każdemu, że oszczędność jest podstawą istnienia rodów przez długie wieki i spójnią, która ludzi jednoczy, zaś zbytek „przerywa komunikacyę", bo upokarza tych, którzy dorównać w przyjęciach nie są w stanie, a uboży tych, którzy panów naśladować pragną. Karty nazywał narzędziem demoralizującem, a gdy mu kto zwracał uwagę, że one tylko dla zabicia czasu służą, odpowiadał, że zabijać czasu nie wolno, bo to jest rozbój szkodliwy, jak inne, przeciwnie, czas ożywiać się powinno dyskusyą, czytaniem pięknych rzeczy, a wreszcie zabawą taką, jak tańce lub gry niewinne, gdyż one zbliżają młodzież obojej płci i przyczyniają się wielce do kojarzenia małżeństw, bez z góry powziętych postanowień.
Teorya ta brzmiała może dziwnie w ustach ojca kilku dorodnych córek, ale jej wszyscy hołdowali, bo na reunionach mikorzyńskich materyału do przyjemnej, a zacnej zabawy nigdy nie brakło(...)
Gospodarka sędziulka była w swoim rodzaju typowa. Nigdy tam urodzaju nie bywało, bo sędzia gospodarował ze swego obserwatoryum, które wieżyczka pałacowa stanowiła. Mając stamtąd widok na wszystkie cztery strony świata, przyglądał się przez lunetę temu, co ludzie robili, nie będąc w stanie skontrolować, czy robili dobrze i dokładnie. To też orka była płytka, perz owijał się między zębami bron, siew byl rzadko kiedy dobrze przykryty, przegony za miałko wyrzucane, a sprzęt tej niewielkiej stosunkowo ilości odbywał się dłużej niż gdzieindziej, sędziulko bowiem patrzeć nie mógł na znojną pracę żniwiarzy i rad był, kiedy w dnie upalne więcej wypoczywali, niż robili.
Nie zapomnę nigdy odpowiedzi, jaką nam dał raz w tego rodzaju kwestyi. Jechaliśmy w czasie żniw konno do Mikorzyna z hr. Wład. Kw. Była to mniej więcej piąta po południu, kiedy po skwarze najżwawiej idzie robota, tymczasem na mikorzyńskiej pszenicy chłopi, oparci o kosy, a dziewuchy o grabie, przypatrywali się czemuś z ciekawością.
Zwolniliśmy koniom kroku, ciekawi, długo też taka przerwa w robocie potrwa, nagle, przejeżdżając stępa koło rowu, konie nasze w bok się rzuciły, choć nic widać nie było, zwracamy je napowrót ku miejscu, gdzie się przestraszyły, i o dziwo... z rowu dolatuje nas brzęk jakiegoś klawicymbaliku, na którym karbowy melodyjki dziwaczne wygrywał. Oburzeni takiem marnowaniem czasu w żniwa
pszenne, popędziliśmy kłusem do Mikorzyna, żeby sędziego uprzedzić, jak u niego ludzie pracują. Lecz o dziwo!... zamiast gniewu, sędziulko najspokojniej objaśnił nas, że karbowy był kiedyś wiejskim organistą i wcale nieźle gra na klawikordzie, że zaś chłopi przysłuchują się temu ciekawie, niema w tern nic złego, owszem... cieszy się, bo muzyka umoralnia lud i ducha mimowiedzy uzacnia... pokrzepieni na duchu, będą potem jeszcze chętniej pracować i czas stracony powetują zdwojoną gorliwością.
Nie mieliśmy na taki argument odpowiedzi.(...)"